سیستم غدد درون ریز
سیستم غدد درون ریز، شبکه‌ای از غدد است که هورمون‌هایی را تولید و آزاد می‌کند که به کنترل بسیاری از عملکردهای مهم بدن از جمله توانایی بدن در تغییر کالری به انرژی که به سلول‌ها و اندام‌ها نیرو می‌بخشد، کمک می‌کند. سیستم غدد درون ریز بر نحوه ضربان قلب، رشد استخوان‌ها و بافت‌ها و حتی توانایی برای بچه‌دار شدن تأثیر می‌گذارد. نقش مهمی در ابتلا یا عدم ابتلا به دیابت، بیماری تیروئید، اختلالات رشد، اختلال عملکرد جنسی و بسیاری دیگر از اختلالات مرتبط با هورمون دارد. در نتیجه سلامت غدد درون ریز بسیار اهمیت دارد. بیماری غدد باعث اختلال سیستم بدن می‌شود.
هر غده سیستم غدد درون ریز هورمون‌های خاصی را در جریان خون آزاد می‌کند. این هورمون‌ها از طریق خون به سلول‌های دیگر می‌روند و به کنترل یا هماهنگی بسیاری از فرایندهای بدن کمک می‌کنند.
غدد درون ریز عبارتند از:
غدد فوق کلیوی. دو غده که در بالای کلیه قرار دارند و هورمون کورتیزول را آزاد می‌کنند.
هیپوتالاموس. قسمتی از قسمت میانی پایین مغز که به غده هیپوفیز می‌گوید چه زمانی هورمون‌ها را آزاد کند.
تخمدان‌ها: اندام‌های تناسلی زن که تخمک را آزاد کرده و هورمون‌های جنسی تولید می‌کنند.
سلول‌های جزیره‌ای در لوزالمعده. سلول‌های لوزالمعده ترشح هورمون‌های انسولین و گلوکاگون را کنترل می‌کنند.
پاراتیروئید. چهار غده کوچک در گردن که در رشد استخوان نقش دارند.
غده صنوبری. غده‌ای در نزدیکی مرکز مغز یافت می‌شود که ممکن است با الگوهای خواب ارتباط داشته باشد.
غده هیپوفیز. غده‌ای است که در قاعده مغز در پشت سینوس‌ها یافت می‌شود. غالباً غده اصلی نامیده می‌شود. زیرا بر بسیاری از غدد دیگر، به ویژه تیروئید تأثیر می‌گذارد. مشکلات غده هیپوفیز می‌تواند بر رشد استخوان، چرخه قاعدگی زنان و ترشح شیر مادر تأثیر بگذارد.
بیضه‌ها. غدد تناسلی مرد که اسپرم و هورمون‌های جنسی تولید می‌کنند.
تیموس. غده‌ای در بالای قفسه سینه است که به توسعه سیستم ایمنی بدن در اوایل زندگی کمک می‌کند.
تیروئید. یک غده پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است که متابولیسم را کنترل می‌کند.
حتی کوچکترین سکسکه با عملکرد یک یا چند غده می‌تواند تعادل حساس هورمون‌ها را در بدن از بین ببرد و منجر به اختلال غدد درون ریز یا بیماری غدد درون ریز شود.
علل اختلالات غدد درون ریز
اختلالات غدد درون ریز معمولاً به دو دسته تقسیم می‌شوند.
- بیماری غدد درون ریز زمانی ایجاد می‌شود که یک غده بیش از حد یا بسیار کم هورمون غدد درون ریز تولید می‌کند که به آن عدم تعادل هورمونی می‌گویند.
- بیماری غدد درون ریز ناشی از ایجاد ضایعات (مانند ندول یا تومور) در سیستم غدد درون ریز، که ممکن است بر سطح هورمون‌ها تأثیر بگذارد یا نگذارد.
سیستم بازخورد غدد درون ریز به کنترل تعادل هورمون‌ها در جریان خون کمک می‌کند. اگر بدن بیش از حد یا کم هورمون خاصی دارد، سیستم بازخورد به غده یا غدد مناسب سیگنال می‌دهد تا مشکل را برطرف کند. اگر این سیستم بازخورد در حفظ سطح مناسب هورمون‌ها در جریان خون مشکل داشته باشد یا بدن آنها را به درستی از جریان خون خارج نکند، ممکن است عدم تعادل هورمونی ایجاد شود.
دلایل افزایش یا کاهش سطح هورمون غدد درون ریز
- عدم تحریک غده در ترشح هورمون (به عنوان مثال، مشکل در هیپوتالاموس می‌تواند تولید هورمون در غده هیپوفیز را مختل کند)
- یک اختلال ژنتیکی، مانند نئوپلازی غدد درون ریز متعدد (MEN) یا کم کاری تیروئید مادرزادی
- عفونت غدد
- آسیب غدد درون ریز
- تومور غدد درون ریز
- اکثر تومورهای غدد درون ریز و ندول‌ها (توده‌ها) غیر سرطانی هستند. آنها معمولاً به سایر نقاط بدن گسترش نمی‌یابند. با این حال، یک تومور یا ندول روی غده ممکن است در تولید هورمون غده اختلال ایجاد کند.
انواع اختلالات غدد درون ریز
انواع مختلفی از اختلالات غدد درون ریز وجود دارد. دیابت شایع‌ترین اختلال غدد درون ریز است.
سایر اختلالات غدد درون ریز عبارتند از:
نارسایی آدرنال. غده فوق کلیه مقدار کمی از هورمون کورتیزول و گاهی آلدوسترون را آزاد می‌کند. علائم شامل خستگی، ناراحتی معده، کم آبی بدن و تغییرات پوستی است. بیماری آدیسون نوعی نارسایی آدرنال است.
بیماری کوشینگ. تولید بیش از حد هورمون غده هیپوفیز منجر به فعالیت بیش از حد غده فوق کلیوی می‌شود. یک بیماری مشابه به نام سندرم کوشینگ ممکن است در افراد، به ویژه کودکان که از دوزهای بالای داروهای کورتیکواستروئید استفاده می کنند ، ایجاد شود.
کم کاری و پرکاری غدد چه پیامدهایی دارد؟
پرکاری غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید می‌کند که منجر به کاهش وزن، ضربان قلب سریع، تعریق و عصبی شدن می‌شود. شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید، اختلال خود ایمنی به نام بیماری گراو است.
کم کاری تیروئید. غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند که منجر به خستگی، یبوست، خشکی پوست و افسردگی می‌شود. غده کم کار می‌تواند باعث کندی رشد در کودکان شود. برخی از انواع کم کاری تیروئید در بدو تولد وجود دارد.
کم کاری هیپوفیز. غده هیپوفیز هورمون کمی یا بدون هورمون ترشح می‌کند. ممکن است در اثر تعدادی از بیماری‌های مختلف ایجاد شود. زنان مبتلا به این بیماری ممکن است پریود نشوند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS). تولید بیش از حد آندروژن‌ها در رشد تخمک‌ها و آزاد شدن آنها از تخمدان‌های زن اختلال ایجاد می‌کند. PCOS عامل اصلی ناباروری است.
بلوغ زودرس. بلوغ غیرطبیعی اولیه زمانی اتفاق می‌افتد که غدد به بدن می‌گویند هورمون‌های جنسی را خیلی زود در زندگی ترشح کند.
آزمایش اختلالات و بیماری غدد درون ریز
در صورت داشتن اختلالات و بیماری غدد درون ریز، پزشک ممکن است بیمار را به متخصصی به نام متخصص غدد معرفی کند. متخصص غدد به طور خاص در مورد مشکلات سیستم غدد درون ریز آموزش دیده است.
علائم یک اختلال غدد درون ریز بسیار متفاوت است و به غده خاصی که درگیر است بستگی دارد. با این حال، اکثر افراد مبتلا به بیماری‌های غدد درون ریز از خستگی و ضعف شکایت دارند.
آزمایش خون و ادرار برای بررسی سطح هورمون می‌تواند به پزشکان کمک کند تا تشخیص دهند که آیا دارای اختلال و بیماری غدد درون ریز هستید. آزمایشات تصویربرداری ممکن است برای کمک به مکان یابی یا تعیین گره یا تومور انجام شود.
درمان اختلالات غدد درون ریز می‌تواند پیچیده باشد. زیرا تغییر در سطح هورمون‌ها می‌تواند سطح دیگری را از بین ببرد. پزشک یا متخصص ممکن است برای بررسی مشکلات یا تعیین اینکه آیا دارو یا برنامه درمانی نیاز به تنظیم دارد، آزمایش خون معمولی را تجویز کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و خرید محصولات و تجهیزات پزشکی و دندان پزشکی می توانید به سایت آرشیدا طب و یا اینستاگرام مجموعه مراجعه فرمایید.
